Jeneverbessen

Je zal maar Jeneverbes heten: met onschuldige besjes aan onschuldige struiken, in serene groepen bijeen op de grote stille heide en dan tóch vereenzelvigd worden met drank en volkse taferelen. Hoezo dat? Toen gedurende de pest-epidemieën in de Middeleeuwen destillaat-alcohol zijn intrede deed, was dat voor medicinaal gebruik, met een toevoegsel van kruiden voor het gehoopte, extra geneeskrachtige effect. Vooral de variant met een aftreksel van de Jeneverbes bleek hier bij velen in de smaak te vallen, al betrof dat niet zozeer de geneeskrachtige werking...

Deze drank - die naar de Jeneverbes 'jenever' werd genoemd - werd in steeds grotere hoeveelheden gestookt, vooral in (en later bij) Amsterdam en Rotterdam. Koning-stadhouder Willem III haalde het naar Engeland en noemde het gin, een drank die nu echter volgens een eigen methode wordt gestookt. Wij noemen jenever nog steeds jenever, al komt er vaak geen Jeneverbes meer aan te pas.
De Jeneverbes zelf is zich van dit alles niet bewust en groeit nietsvermoedend op stuifzanden, heide en ook onder bomen als die er oprukken (foto 3). Met de Grove Den en de Taxus vormt hij het trio echt inheemse, altijd groene naaldbomen dat ons land rijk is. En met als de Taxus is de Jeneverbes van het 'tussen tafellaken en servet'-formaat. Met takken die allemaal recht omhoog willen, waardoor de karakteristieke kegelvorm ontstaat. 
De Jeneverbes (Juniperus communis) is tweehuizig, dus een mannetje óf een vrouwtje. En alleen bij de vrouwtjes ontwikkelen zich de jeneverbessen, die eigenlijk geen bessen zijn, maar kegeltjes: kegels zijn het kenmerk van alle naaldbomen. Het zijn kegeltjes waarvan de schubben - in dit geval niet meer dan drie - zó vlezig en met elkaar vergroeid zijn, dat het bessen lijken. Op foto's 1 en 2 zijn de vergroeide uiteinden van de schubben nog goed te zien. Het bijzondere van de bessen is dat ze er maar liefst twee jaar over doen om rijp te worden en omdat ze elk jaar nieuwe krijgen, zijn de onrijpe groene en de rijpe paarse bessen vaak tegelijkertijd te zien. 

Aan die laatste eigenschap dankt de Jeneverbes zijn naam. Die is een verbastering van de oorspronkelijke en wetenschappelinke naam Juniperus, en dat is een samentrekking van junior (jongere) en parere (verschijnen). Waarmee wordt verwezen naar het feit dat de jonge bessen al verschijnen als de oude er nog hangen.

In de Middeleeuwen gold de Jeneverbes als het symbool van de kuisheid en alle oude Ginevera's en moderne Jennifers zijn daar naar genoemd.